Το Σχολείο και οι Γονείς

2014-03-11 14:24

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

Ανάμεσα στο σχολείο, το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα και τους γονείς υπάρχει μια σχέση αλληλεπίδρασης. Οι γονείς αντιμετωπίζονται όχι μόνο ως εταίροι και υποστηρικτές στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και ως ομάδα πίεσης. Οι γονείς, είτε ως πρόσωπα είτε ως ομάδα αναφοράς, είναι παρόντες και μετέχουν σε τυπικές ή άτυπες εκπαιδευτικές διαδικασίες. Στη σημερινή κοινωνία, οι γονείς εκτός από συνεργάτες εμφανίζονται ως «καταναλωτές» και «πελάτες» των σχολείων, με δικαίωμα λόγου για την ποιότη­τα και το είδος των σπουδών των παιδιών τους.¹

Η διαμεσολάβηση μεταξύ οικογένειας και εκπαιδευτικής κοινότητας γίνεται μέσω των γονέων, από τα πρώτα κιόλας βήματα της κοινωνικής ζωής του ατόμου. Συχνά οι έρευνες αλλά και η πραγματικότητα δείχνουν ότι οι επαφές των γονέων με το σχολείο είναι συχνές, σε πολλές περιπτώσεις, σχεδόν καθημερινές, όταν το παιδί τους πηγαίνει στο νηπιαγωγείο ή στο δημοτικό. Αντίθετα, οι επαφές αυτές εξασθενούν μέχρι και εξαφανίζονται όταν το παιδί φοιτά στη Δευτεροβάθμια και μετέπειτα Εκπαίδευση.²

Στη χώρα μας η επαφή των γονέων με το νηπιαγωγείο - δημοτικό σχολείο είναι συνάρτηση τόσο της ηλικίας των παιδιών και της βασικής φροντίδας και υποστήριξης στο σπίτι, όσο και της αρχής της εγγραφής του παιδιού στη σχολική μονάδα του τόπου κατοικίας του. Αφού τα παιδιά αποκτήσουν αυτονομία στη μετάβαση στο σχολικό χώρο, οι επαφές των γονέων εξασθενούν, σχεδόν εξαφανίζονται, εκτός των περιπτώσεων που δεσμεύονται θεσμικά (π.χ. να πάρουν βαθμολογία).

Με την ενηλικίωση των παιδιών δεν απαιτείται πλέον και θεσμικά η παρέμβαση των γονέων τους, καθώς αυτά θεωρούνται από το νόμο άτομα ικανά προς δικαιοπραξία.

Η συμμετοχή των γονέων έχει περισσότερο τυπική - νομική διάσταση και λιγότερο ουσιαστική - παιδαγωγική.

 Σύλλογοι γονέων - θεσμικό πλαίσιο

Η συνεργασία μεταξύ φυσικών παιδαγωγών και επαγγελματιών παιδαγω­γών στόχο έχει να συμπληρώσει τη γενικότερη αγωγή των νέων και να βοηθή­σει στην κοινωνικοποίησή τους.³

Ο νομοθέτης στα πλαίσια της σύμμετρης συνεργασίας, προέβλεψε τη σύσταση θεσμικών οργάνων, τους συλλόγους γονέων των μαθητών Πρωτο­βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ως σωματείων, σύμφωνα με τις δια­τάξεις του Αστικού Κώδικα. Μέσω των Συλλόγων Γονέων γίνεται η συμμετοχή και εκπροσώπηση των γονέων των μαθητών στα διάφορα διαβαθμισμένα συλλογικά όργανα των γονέων και στα όργανα λαϊκής συμμετοχής της εκπαίδευσης.

Οι Σύλλογοι Γονέων έχουν να επιδείξουν αξιόλογο έργο, καθώς με προτροπή των διευθυντών σχολείων, πριν ακόμα αναλάβει η πολιτεία τη χρηματοδότηση των σχολικών ταμείων, ενίσχυσαν τις λειτουργικές δαπάνες, τη συντήρηση και αποπεράτωση διδακτηρίων, καθώς και την πρόσληψη εκπαιδευτικών με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου.

Στη χώρα μας, θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή των γονέων και κηδεμόνων στα εκπαιδευτικά δρώμενα με το άρθρο 53 του Ν. 1566/85, ενώ μέχρι τότε ήταν προαιρετική και επαφίετο στη διακριτική ευχέρεια του σχολείου να καλέσει τους γονείς σε συνεργασία. Το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παραγρ. 1β του Ν. 2624/98. Έτσι σε κάθε σχολείο συγκροτείται Σύλλογος Γονέων, που αποτελείται από όλους τους γονείς των μαθητών. Οι Σύλλογοι Γονέων του ιδίου δήμου ή δημοτικού διαμερίσματος συγκροτούν μια Ένωση Γονέων. Οι Ενώσεις Γονέων κάθε νομού ή νομαρχιακού διαμερίσματος συγκροτούν μια Ομοσπονδία Γονέων και όλες οι Ομοσπονδίες της χώρας συγκροτούν μια Συνομοσπονδία.

Για να συγκροτηθεί Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων πρέπει να ψηφίζει το ένα τρίτο των γονέων των εγγεγραμμένων στο σχολείο μαθητών. Στην περίπτωση που δεν υπάρξει αυτός ο βαθμός εκπροσώπησης, οι εκλογές επαναλαμβάνονται μέχρι δύο φορές. Αν κατά τη διεξαγωγή των επαναληπτικών εκλογών δεν ψηφίσουν ξανά γονείς, που να εκπροσωπούν το ένα τρίτο των μαθητών, τότε ο Σύλλογος Γονέων θεωρείται ότι εκλέγεται νόμιμα, όμως δεν συμμετέχει στη Σχολική Επιτροπή, στο Σχολικό Συμβούλιο και δεν εκπροσωπεί­ται στην Ένωση Γονέων.

Αυτό το γεγονός στερεί το σχολείο από διαπραγματευτικές διαδικασίες της Σχολικής Επιτροπής που ρυθμίζουν οι πιστώσεις των σχολείων. Οι γονείς, θεωρούνται και είναι ο βασικότερος εταίρος της λειτουργίας του σχολείου και της στήριξης του εκπαιδευτικού έργου.

Ο νομοθέτης αναθέτει τη μέριμνα στο διευθυντή του σχολείου, για την ίδρυση Συλλόγου Γονέων εκεί που δεν έχει ιδρυθεί. Ο διευθυντής με το ρόλο του προέδρου του Σχολικού Συμβουλίου και μέλους της Σχολικής Επιτροπής αποτελεί την κινητήρια δύναμη, εκείνος που θα παρακινηθεί και θα εμψυχώσει τους γονείς, προκειμένου οι γονείς να κατανοήσουν τη σημασία της συμμετοχής και της συνεργασίας με το σχολείο.

Η συνεργασία γονέων με το σχολείο δημιουργεί μια ποικιλία σχέσεων. Κάποιες φορές οι γονείς μπορεί να είναι απογοητευμένοι από την ισχύουσα εκπαιδευτική πολιτική και να καθιστούν υπεύθυνο γι' αυτήν το σχολείο, που με τη σειρά του χρεώνει στους γονείς ότι δε σέβονται τους «κανόνες του παιχνι­διού». Άλλοτε πάλι, οι γονείς επιχειρούν να υπερασπιστούν τα συμφέροντα των παιδιών τους, επιδιώκοντας να παρέμβουν στη λειτουργία του θεσμού, που, ισχυρίζεται ότι μορφώνει τα παιδιά τους και αποφασίζει για το μέλλον τους.⁴ Απαιτούν δηλ. από το σχολείο να λογοδοτήσει για το εκπαιδευτικό του έργο.

Αυτό το σημείο είναι από τα σοβαρότερα στις σχέσεις σχολείου-γονέων, καθώς εισάγεται στη χώρα μας ένα σύνθετο σύστημα αξιολόγησης, στο οποίο οι γονείς θα αποτελούν πηγή πληροφόρησης στη διερευνητική φάση της αξιολό­γησης της σχολικής μονάδας (Υ.Α. Γ2/4791/7-9-98).⁵

Οι γονείς επομένως εμφανίζονται στη σχολική ζωή όχι μόνο ως συνεργάτες και εταίροι, αλλά και ως ομάδα πίεσης και συμφερόντων. Οι γονείς σήμερα έχουν περιορισμένη ισχύ στην άσκηση εκπαιδευτικής πολιτικής.

Κάποιες φορές διακρίνεται κάποιος ανταγωνισμός με το σχολείο και ενδεχομένως, συγκρούσεις που αφορούν ατομικά ή συλλογικά συμφέροντα.

Πολλοί γονείς συμμετέχουν στους Συλλόγους Γονέων ή εκπροσωπούν τους γονείς στα συλλογικά όργανα της εκπαίδευσης, γιατί επιδιώκουν να γνωριστούν με όσο το δυνατό περισσότερους γονείς με σκοπό την ωφελιμιστική αξιοποίηση αυτών των γνωριμιών, π.χ. για την ανάδειξή τους σε ευρύτερα θεσμικά όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Οι φιλοδοξίες αυτές των γονέων δε βλάπτουν, όταν γίνονται σύμμετρα και με προτεραιότητα το συμφέρον των παιδιών. Το πρόβλημα προκύπτει, όταν η προτεραιότητα αυτή αντιστρέφεται και προηγείται το προσωπικό ή πολιτικό συμφέρον.

Το προφίλ του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων

Ο Διευθυντής που έχει την ευθύνη λειτουργίας του σχολείου, χρειάζεται να δημιουργεί τέτοιες προϋποθέσεις, ώστε όλη αυτή η ποικιλία των ανθρώπων να μπορεί να επικοινωνεί αμοιβαία. Η κοινωνική και πολιτισμική προέλευση των γονέων δημιουργεί διαφοροποιήσεις στη συχνότητα με την οποία επισκέπτονται το σχολείο, καθώς και στον τρόπο που το αντιμετωπίζουν.⁷

Υπάρχουν γονείς που αντιμετωπίζουν το σχολείο ως ένα κρατικό και απρόσιτο γραφειοκρατικό μηχανισμό, τον οποίο θα έπρεπε κανείς να αποφύγει. Αυτοί σπάνια πηγαίνουν στο σχολείο για να ενημερωθούν για τα παιδιά τους. Συνήθως, οι γονείς αυτοί προέρχονται από χαμηλά, μη προνομιούχα κοινωνικά και μορφωτικά στρώματα, στα οποία υπάγονται και οι οικονομικοί πρόσφυγες. Αντιμετωπίζουν τους εκπαιδευτικούς με δυσπιστία, ντροπαλότητα, δειλία και απόρριψη. Η επικοινωνία με τους γονείς αυτούς είναι αρκετά δύσκολη, καθώς δεν παρατηρείται συνάφεια ανάμεσα στις αξίες του σχολείου και τις αντίστοιχες δικές τους. Πολλοί από αυτούς τους γονείς ξαναβιώνουν σε συγκινησιακό επίπεδο αρνητικές μνήμες της δικής τους σχολικής ζωής, όπου το σχολείο κρίνει, βαθμο­λογεί και τιμωρεί. Προσδοκούν για τα παιδιά τους μια καλύτερη κοινωνικο-οικονομική ένταξη. Πολλοί εκπαιδευτικοί, μη μπορώντας να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά των γονέων αυτών, αισθάνονται ότι εκείνοι τους απορρίπτουν.⁸

Γονείς από μεσαία κοινωνικά στρώματα, θεωρούν το σχολείο ως μηχανι­σμό κοινωνικής ανέλιξης. Αυτοί συνεργάζονται με τους δασκάλους, καθώς τα ενδιαφέροντα και οι αξίες τους ταυτίζονται λίγο πολύ με των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί, στις συναντήσεις με τους γονείς αυτούς, νιώθουν εμπιστοσύνη και ασφάλεια. Οι γονείς επισκέπτονται τακτικά το σχολείο και δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους.

Τρίτη κατηγορία γονέων είναι αυτοί που προέρχονται από προνομιούχα κοινωνικά στρώματα. Η παρουσία τους στο σχολείο είναι αισθητή. Οι γονείς ενδιαφέρονται για τη συμμετοχή τους σε συλλογικά όργανα, ώστε να βελτιώ­σουν τις συνθήκες μάθησης και διαβίωσης στο σχολείο. Η κριτική στάση απένα­ντι στο σχολικό θεσμό δημιουργεί ανασφάλειες σε ορισμένους εκπαιδευτικούς που αισθάνονται ότι χάνουν τμήμα της προνομιακής τους θέσης στην εκπαι­δευτική διαδικασία.

Μια αδράνεια στη συνεργασία σχολείου-γονέων είναι επιβλαβής για τους μαθητές, θα μπορούσε να ενισχύσει τις ανισότητες ευκαιριών που είναι εγγενείς στην εκπαιδευτική πραγματικότητα.¹⁰

Το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να λαμβάνουν πρόνοια για τον τρόπο επικοινωνίας και συμπεριφοράς απέναντι στους γονείς, ώστε να αποφεύγονται παρεξηγήσεις, παρερμηνείες, εντάσεις και συγκρούσεις.

Σήμερα όλο και περισσότερα παιδιά ανατρέφονται από ένα γονέα, ή από άτομα που δεν είναι φυσικοί γονείς, ενώ το σχολείο αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, εξαιτίας των πολύπλοκων σχέσεων με τις οικογένειες αυτές.

Η καθιέρωση ενός γνήσιου διαλόγου μεταξύ γονέων και σχολείου επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα για όλες τις πλευρές, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και κυρίως τους μαθητές, καθώς οι γονείς που γνωρίζουν καλύτερα το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί που γνωρίζουν καλύτερα την οικογένεια των μαθητών τους μπορούν να δράσουν από κοινού σε συγκεκριμένα θέματα, προς όφελος του μαθητή . Η πραγματική συνεργασία ποικίλλει τόσο από εκπαιδευτικό σε εκπαιδευτικό όσο και από γονέα σε γονέα. Το σχολείο θα πρέπει να δημιουργεί κίνητρα για συνεργασία και από τις δυο πλευρές.

Ο διευθυντής θα πρέπει να προσπαθεί να κατευνάζει τα πνεύματα, όταν έχει να αντιμετωπίσει έναν οργισμένο γονέα, να αποφεύγει καταστάσεις «όλα ή τίποτα», να μη φιλονικεί ή να κάνει τους γονείς να αισθάνονται ότι είναι ζήτημα τιμής να αντισταθούν. Πρέπει να ακούει τι λέει ο άλλος, να επεξεργάζεται αυτά που ακούει κάνοντας σύντομα σχόλια.

Οι θέσεις και οι απόψεις των γονέων πρέπει να γίνονται σεβαστές. Οι εκπαιδευτικοί δεν θα πρέπει να εισπράττουν προσωπικά την εχθρότητα κάποιων γονέων.

Τα προβλήματα λύνονται ευκολότερα όταν οι δύο πλευρές συνεργάζονται, παρά όταν κάθε πλευρά παλεύει μόνη της. Η στάση των γονέων επηρεάζει έντονα την πρόοδο των παιδιών. Ανάμεσα στους γονείς υπάρχουν πλούσια αποθέματα χαρισμάτων και καλής θέλησης, αυτοί επιθυμούν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη ζωή του σχολείου. Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η συμμετοχή των γονέων είναι καθοριστικός παράγων της αποδοτικότητας του σχολείου.¹¹

 

Η συνεργασία σχολείου-γονέων και οι στόχοι που εξυπηρετούνται

Η αντιμετώπιση των προβλημάτων θα πρέπει να στηρίζεται στη συνεργα­σία ανάμεσα στους γονείς και στο σχολείο. Η συνεργασία αυτή εξυπηρετεί συγκεκριμένους στόχους.¹²

· Οι γονείς πληροφορούνται από τους εκπαιδευτικούς τους στόχους της εκπαιδευτικής μονάδας και τις μεθόδους υλοποίησής τους.

· Οι γονείς έρχονται σε επαφή με τους εκπαιδευτικούς και συζητούν για τα κοινά προβλήματα π.χ. σχολικές εργασίες.

· Προτάσεις και σκέψεις των γονέων μπορούν να λαμβάνονται υπόψη και να αξιοποιούνται στη σχολική ζωή.

· Οι γονείς μπορεί να ασχολούνται με σχολικές δραστηριότητες π.χ. σχολική υγιεινή, πολιτιστικές εκδηλώσεις.

· Αναζητούνται λύσεις για διάφορα σχολικά και προσωπικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά.

· Γονείς που χρειάζονται στήριξη για την αντιμετώπιση των προβλημά­των που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά τους στο σπίτι.

· Ακόμη χρειάζεται να μειωθούν οι αμοιβαίες προκαταλήψεις μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών.

Το σχολείο λοιπόν πρέπει να εγκαταλείψει την πρακτική της «εσωστρέ­φειας» και να ανοίξει μέσω των γονέων τις πόρτες του στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία.

Οι γονείς είναι οι φορείς και οι κοινωνικοί δρώντες που θα δώσουν και θα πάρουν από το σχολείο. Θα δώσουν εμπειρία, υποστήριξη, ώστε να γίνει αποτελεσματική η κοινωνικοποίηση των μαθητών.

Η λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών, οι συνεταιρισμοί, η συνδιοργά­νωση εκδηλώσεων, η αγωγή υγείας, η αγωγή καταναλωτή, η αισθητική αγωγή, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης, μπορεί να είναι κοινές δράσεις εκπαιδευτικών-γονέων. Η συμμετοχή των γονέ­ων σε σχολικές δραστηριότητες δεν θα πρέπει να είναι ανταγωνιστική προς το σχολείο, αλλά συμπληρωματική. Θα πρέπει να είναι υποστηρικτές των παιδιών τους και υποστηρικτές στην αντιμετώπιση λειτουργικών και οργανωτικών προβλημάτων του σχολείου.

 Οι γονείς πρέπει να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι στο σχολείο

Οι γονείς για να αποδώσουν στη συνεργασία τους με το σχολείο, θα πρέπει να αισθάνονται ότι είναι ευπρόσδεκτοι σ' αυτό. Οι γονείς στη χώρα μας, σε αντίθεση με άλλες, λειτουργούν μόνο υποστηρικτικά προς την εκπαιδευτική διαδικασία και όχι ουσιαστικά αποφασιστικά.

Το σχολείο θα πρέπει να εξασφαλίσει στους γονείς και στην τοπική κοινωνία την πληροφόρηση που χρειάζονται για το έργο που επιτελεί: Η προσωπική επικοινωνία, μέσω μιας επιστολής του διευθυντή προς κάθε γονέα, μπορεί να ενημερώσει όχι μόνο για το σύνολο του έργου, αλλά και για λεπτομέ­ρειες που αφορούν επιμέρους θέματα.

Η ποιότητα της εικόνας που παρουσιάζει το σχολείο εξαρτάται κυρίως, από τη συμπεριφορά του προσωπικού, που συναντούν οι γονείς.

· Η απόκτηση συμπεριφοράς προς τους γονείς, ώστε να νιώθουν ευπρόσδεκτοι, είναι θέμα κουλτούρας και ήθους του σχολείου. Η διεύθυνση και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αναπτύξουν κατάλληλες τεχνικές επικοινωνίας με τους γονείς.

· Η δημιουργία κατάλληλων χώρων υποδοχής και αναμονής και μιας ζεστής αίθουσας συναντήσεων με τους γονείς που εκεί να υπάρχουν έργα των μαθητών, μπορεί να λειτουργήσει ελκυστικά προς τους γονείς.

· Η συνδιοργάνωση κοινωνικών εκδηλώσεων συλλόγου γονέων και σχολείου.

· Η δημιουργία ενός συνδέσμου μεταξύ σχολείου και οικογένειας, από έναν εξειδικευμένο εκπαιδευτικό, μπορεί να βοηθήσει στην επικοινωνία γονέων-σχολείου.

Ειδικά για αλλοδαπούς γονείς τα σχολεία μπορούν να δημιουργήσουν σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση εξειδικευμένα απογευματινά μαθήματα γλώσσας.

· Η τακτική καθιέρωση απογευματινών συναντήσεων για τους γονείς όπου θα τους παρέχεται ενημέρωση για τα εκπαιδευτικά θέματα.

· Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η συμβολή των γονέων στο μάθημα και τις δραστηριότητες του σχολικού και επαγγελματικού προσανατολισμού. Αυτοί μπορούν να λειτουργήσουν ως δίκτυο επαφών του σχολείου και τον έξω κόσμο.

· Εκείνο που αναμένεται, να λειτουργήσει ακόμα περισσότερο ενισχυτικά προς τα κίνητρα και τη συνεργασία των γονέων, είναι η ίδρυση και λειτουργία μέσα στο σχολείο Σχολής Γονέων. Ο νόμος 2621/98 άρθρο 2 παρ. 1β13 αναφέρει ότι με κοινή απόφαση των υπουργών Εσωτε­ρικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Υ.Π.Ε.Π.Θ. ιδρύεται Σχολή Γονέων μετά από πρόταση του συλλόγου γονέων ή της Ένωσης Συλλόγου Γονέων.

Οι γονείς θα πρέπει να μάθουν να συνεργάζονται με το σχολείο και να θεωρούν τη συμμετοχή τους στη σχολική ζωή ως τμήμα του ρόλου τους ως γονέων.¹³ Το σχολείο επίσης θα πρέπει να μάθει να συνεργάζεται με τους γονείς, αναγνωρίζοντάς τους το ρόλο τους στη μορφωτική και εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών. Σχολεία, στα οποία η συμμετοχή των γονέων είναι ουσιαστική και ευρεία, έχουν να παρουσιάσουν καλύτερα αποτελέσματα σχετικά με τη μάθηση, την κοινωνικοποίηση των παιδιών.