Γενικοί Προβληματισμοί
ΓΕΝΙΚΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (1996 Εισήγηση στο Σύλλογο Διδασκόντων)
Αγαπητοί συνάδελφοι με το ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς και με αφορμή την άσκηση για πρώτη φορά διευθυντικών καθηκόντων θεωρώ ότι πρέπει να σας «προκαλέσω» για έναν γόνιμο προβληματισμό-συζήτηση γύρω από θέματα ουσίας όπως είναι τα παιδαγωγικά και η καλή λειτουργία μιας σχολικής μονάδας. Σ’ αυτό λοιπόν το πλαίσιο κινούμενος καταθέτω τις απόψεις μου σε γενικές γραμμές.
Οι δάσκαλοι περισσότερο από κάθε άλλη επαγγελματική ομάδα αντιμετωπίζουν τα πιο πολλά και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Πρώτα, γιατί η πρόοδος της επιστήμης γίνεται με ταχείς ρυθμούς και είναι δύσκολο να την παρακολουθεί κανείς (ενώ πρέπει να την παρακολουθεί) και δεύτερον, γιατί αυτή η πρόοδος επιφέρει αλυσιδωτές δραστικές αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, άρα και στις σχέσεις του με τον άνθρωπο που θα μορφώσει, το μαθητή.
Σ’ αυτό το κλίμα λοιπόν καλούμαστε να χτίσουμε εκείνο το πλαίσιο όπου ο μαθητής και ο δάσκαλος θα εμπιστεύονται και θα σέβονται ο ένας τον άλλον, προκειμένου η δουλειά μας να αποδώσει τα μέγιστα.
Είναι πολύ δύσκολο να οριοθετήσει κανείς αυτό το πλαίσιο. Είναι όμως επιβεβλημένο να το αναζητήσει.
Θεωρώ λοιπόν ότι το παιδί σαν κοινωνικό πλάσμα επιθυμεί να βρει τη θέση του στο σπίτι στο σχολείο και στη κοινωνία. Αν το παιδί συμπεριφέρεται άσχημα, αυτό σημαίνει ότι αναπτύσσει λανθασμένες ιδέες για τον τρόπο που πρέπει να ανήκει και να γίνεται αποδεκτό από τους άλλους. Μπορούμε να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των παιδιών μόνο όταν ξέρουμε το σκοπό της. Μόνο όταν πάμε έως τις ψυχολογικές ρίζες της κακής συμπεριφοράς τους και ανακαλύψουμε το λόγο. Τότε μόνο μπορούμε να επέμβουμε αποτελεσματικά με μέτρα προληπτικά, αλλά στην ανάγκη και κατασταλτικά.
ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ
Η διατήρηση της πειθαρχίας αποτελεί μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αποτελεί τα θεμέλια της κοινωνικής ζωής. Δεν πρόκειται για θέμα που μπορεί να διδαχτεί με λόγια μέσα στην τάξη κάποιες φορές έντασης ή κακής συμπεριφοράς. Η διδασκαλία της πειθαρχίας είναι μια αδιάκοπη και συνεχής διαδικασία. Είναι η περίπτωση που τα λόγια , όσο πλούσια και αν είναι, δεν πείθουν.
Πρέπει να καλλιεργήσουμε το πνεύμα εκείνο της πειθαρχίας που επιβάλλει στον εαυτό του το ίδιο το άτομο και η κοινότητα. Να συνεισφέρουμε στην ανάπτυξη του ενσυνείδητου αυτοελέγχου, και όχι στην υπακοή εξαιτίας του φόβου.
ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ - ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η πειθαρχία στην αίθουσα διδασκαλίας σημαίνει τη διδασκαλία στο μαθητή μιας σειράς από εσωτερικούς ελέγχους που θα το εφοδιάσουν με ένα «πρότυπο» συμπεριφοράς αποδεκτό στην μαθητική κοινότητα και χρήσιμο για την προσωπική του ευημερία και πρόοδο.
Οι συνεχείς παρατηρήσεις και υπομνήσεις δεν κατορθώνουν να διδάξουν το παιδί, γιατί θεωρεί την τακτική αυτή σαν επίκριση και ταπείνωση. Έργο μας είναι να διορθώνουμε και να κατευθύνουμε τα παιδιά να αναπτύξουν αίσθημα ευθύνης και εκτίμησης προς όλα τα άτομα. Σ’ ένα κλίμα συνεργασίας και ενθάρρυνσης τα παιδιά αναγνωρίζουν την ανάγκη των περιορισμών που επιβάλλονται σ’ αυτά αλλά και σε μας από την πραγματικότητα της σχολικής λειτουργίας.
Ο καθορισμός ορίων για τα παιδιά αποτελεί μια μορφή εκπαίδευσης στην πειθαρχία. Πρέπει δηλαδή να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν ότι υπάρχουν ορισμένοι κανόνες στη ζωή, σύμφωνα με τους οποίους ζουν τα άτομα και πρέπει να περιμένουμε ότι το παιδί θα συνηθίσει με τους κανόνες αυτούς και θα υιοθετήσει σαν δικούς του. Γιατί οι κανόνες ανήκουν στη σφαίρα της πρόληψης ενώ οι απαγορεύσεις στη σφαίρα της καταστολής.
Τα παιδιά πιστεύω αποκρίνονται θετικά όταν είμαστε δίκαιοι, σταθεροί, ειλικρινείς και συνεπείς στη διατήρηση της πειθαρχίας και της τάξης.
ΠΟΙΝΕΣ
Όλοι έχουμε παρατηρήσει πως τα παιδιά εξεγείρονται κάθε φορά που νιώθουν να αδικούνται από την παράλογη , ασυνεπή και μεροληπτική συμπεριφορά των μεγάλων. Είναι νομίζω αδύνατο να τα πείσεις ότι επιτρέπονται εξαιρέσεις στον κανόνα, όταν ακόμα και εξαιρετικές συνθήκες το επιβάλλουν.
Στο σχολείο λοιπόν που πολλές φορές καθημερινά χρειάζεται να τοποθετούμαστε απέναντι στις πράξεις τους, δικαιοσύνη περιμένουν οι μαθητές από το δάσκαλο. Γι’ αυτό, πολλές ατέλειες μας μπορεί να συγχωρήσουν, ποτέ όμως την αδικία. Και το θλιβερό σ’ αυτό είναι πως δεν χάνουμε μόνο το κύρος μας σ’ αυτούς που τιμωρήσαμε αλλά πιστεύω ότι εισπράττουμε και την περιφρόνηση από εκείνους που ευνοήθηκαν.
Αφού λοιπόν πρέπει να λειτουργούμε με πειθαρχικούς κανόνες οι ποινές είναι αναπόφευκτες. Εκείνο όμως που πρέπει να προσέχουμε (ανεξαρτήτως από το είδος της ποινής) είναι :
α. Να απομονώνουμε το δράστη από την πράξη του.
β. Να κάνουμε το μαθητή που παραστράτησε να αισθανθεί υπόλογος όχι σ’ εμάς αλλά στη μαθητική του κοινότητα.
γ. Να αποφασίζουμε αποφορτισμένοι και να ανακοινώνουμε ήρεμα την ποινή, χωρίς ίχνος διαπόμπευσης, διασυρμού, γελοιοποίησης ή ειρωνείας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
1. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ:
α. Δεν πρέπει να ασχολούμαστε με το προσωπικό μας γόητρο.
β. Δεν πρέπει να ερίζουμε επίμονα και έντονα με το μαθητή στην αίθουσα διδασκαλίας.
γ. Δεν πρέπει να ζητάμε από το μαθητή ότι δεν θα το ξανακάνει. Θα το υποσχεθεί, αλλά δεν θα το τηρήσει.
δ. Μη τονίζουμε συνεχώς τα σφάλματα που πιθανώς κάνουν. Ας τονίζουμε τα θετικά τους.
ε. Να αποφεύγουμε τα διπλά πρότυπα, άλλο για το δάσκαλο και άλλο για το μαθητή. Αυτό περιλαμβάνει από το μάσημα της τσίχλας, τις βρισιές, τις καθυστερήσεις προσέλευσης, τις περιττές επισκέψεις και τη συζήτηση μέσα στη τάξη.
στ. Να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε απειλές σαν μέθοδο πειθάρχησης.
ζ. Να μην δίνουμε την εντύπωση του εκδικητικού γιατί προκαλούμε μνησικακία και εχθρικά αισθήματα.
η. Να αποφεύγουμε να υπενθυμίζουμε στο παιδί τι ήταν ή τι έκανε προηγουμένως.
2. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΜΕ
α. Την κατανόηση των βαθύτερων λόγων της συμπεριφοράς των.
β. Όταν απειλείται το γενικό καλό κλίμα της τάξης , δώστε του ήρεμα τη δυνατότητα εκλογής ανάμεσα στη παραμονή στη θέση του χωρίς να ενοχλεί τους άλλους ή στην εγκατάλειψη της τάξης.
γ. Το χτίσιμο σχέσεων αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης.
δ. Να συζητούνται τα προβλήματα με το μαθητή όταν και οι δύο έχουμε αποφορτιστεί.
ε. Να είμαστε συνεπείς προς τις αποφάσεις μας. Να μη τις αλλάζουμε αυθαίρετα επειδή απλώς αυτό ταιριάζει με το σκοπό μας εκείνη τη στιγμή. Η ασυνέπειά μας προκαλεί σύγχυση.
στ. Να χρησιμοποιούμε την μαθητική κοινότητα για την έκφραση της δυσαρέσκειας, όταν κάποιο παιδί προκαλεί την τάξη.
ζ. Να συνδυάζουμε την καλοσύνη με τη αυστηρότητα. Πρέπει να νιώθει το παιδί ότι είμαστε φίλοι του, αλλά και ότι δεν πρόκειται να ανεχθούμε ορισμένα είδη συμπεριφοράς.
η. Να καθορίζουμε τα όρια από την αρχή και να εργαζόμαστε για την αμοιβαία κατανόηση, την αίσθηση ευθύνης και εκτίμησης για τους άλλους.
θ. Να κλείνουμε γρήγορα κάθε επεισόδιο και να αναζωογονούμε την καλή διάθεση. Να δίνουμε στο μαθητή να καταλάβει ότι τα λάθη διορθώνονται και μετά ξεχνιούνται, αρκεί να μην επαναλαμβάνονται.
ι. Να επαινούμε το παιδί όταν η συμπεριφορά του σε μια περίπτωση δείχνει βελτίωση.
κ. Να διδάσκουμε την υπευθυνότητα με την παροχή υπευθυνότητας.
Χρειάζεται λοιπόν να βοηθήσουμε τους νέους να ζουν με επιτυχία μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο, που τους περιπλέκει σε πολλά και διάφορα είδη ανθρώπινων σχέσεων. Πρέπει να είναι ικανοί να καθορίζουν ένα πρότυπο για τη ζωή τους, μέσα σ’ ένα αξιόπιστο σύστημα συντεταγμένων που θα τους οδηγεί στη δημιουργία θέσεων και αξιών με τη συνειδητοποίηση της έκτασης της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης του ατόμου και της αποδοχής της υπευθυνότητας.
ΓΚΑΜΠΡΕΛΑΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ